Tiêu chuẩn Việt Nam – TCVN là gì? Khác biệt giữa TCVN và QCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam – TCVN là gì?

Tiêu chuẩn Việt Nam hay TCVN là bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia của Việt Nam, quy định về đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý được sử dụng làm chuẩn để phân loại, đánh giá chất lượng sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế – xã hội.

TCVN được chia thành 2 loại:

• Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN): do cơ quan nhà nước ban hành.
• Tiêu chuẩn cơ sở (TCCS): do tổ chức, doanh nghiệp tự ban hành.

Phân loại TCVN:

• Tiêu chuẩn cơ bản.
• Tiêu chuẩn thuật ngữ.
• Tiêu chuẩn yêu cầu kỹ thuật.
• Tiêu chuẩn phương pháp thử.
• Tiêu chuẩn ghi nhãn, bao gói, vận chuyển.

TCVN được áp dụng theo nguyên tắc tự nguyện. Tuy nhiên, khi TCVN được viện dẫn trong văn bản quy phạm pháp luật hoặc quy chuẩn kỹ thuật thì trở thành bắt buộc.

Ví dụ: Tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng nước sinh hoạt (TCVN 5942:2005) là một tiêu chuẩn quy định về các chỉ tiêu kỹ thuật và yêu cầu quản lý về chất lượng nước sinh hoạt, bao gồm các chỉ tiêu về màu sắc, độ đục, pH, nhiệt độ, độ cứng, kim loại nặng, vi sinh vật…

Tiêu chuẩn này được áp dụng trên nguyên tắc tự nguyện, nhằm nâng cao chất lượng nước sinh hoạt và bảo vệ sức khoẻ người tiêu dùng.

Quy chuẩn Việt Nam – QCVN là gì?

Quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam hay QCVN là bộ quy định bắt buộc về giới hạn cho phép của các đại lượng về kỹ thuật và yêu cầu quản lý đối với sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình và môi trường.

Mục đích của QCVN là để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, sức khoẻ cộng đồng, an toàn xã hội và môi trường.

QCVN cũng được chia thành 2 loại:

• Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN): do cơ quan nhà nước cấp trung ương ban hành.
• Quy chuẩn kỹ thuật địa phương (QCĐP): do chính quyền địa phương ban hành cho phù hợp với đặc điểm của từng vùng, miền.

Phân loại QCVN

• Quy chuẩn kỹ thuật chung.
• Quy chuẩn kỹ thuật an toàn.
• Quy chuẩn kỹ thuật môi trường.
• Quy chuẩn kỹ thuật quá trình.
• Quy chuẩn kỹ thuật dịch vụ.

QCVN có hiệu lực bắt buộc và là cơ sở để kiểm tra, thanh tra việc chấp hành các quy định.

Ví dụ: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn thực phẩm (QCVN 01-15:2014/BYT) là một quy chuẩn quy định về mức giới hạn của các chất bảo quản, chất tạo màu, chất tạo ngọt, chất tạo hương… trong thực phẩm, mà sản phẩm thực phẩm phải tuân thủ để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.

Quy chuẩn này được áp dụng bắt buộc trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và kiểm tra thực phẩm

Tiêu chuẩn Việt Nam so với các tiêu chuẩn trên thế giới

Hệ thống tiêu chuẩn của Việt Nam gồm gần 13.000 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN). Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ là cơ quan tiêu chuẩn quốc gia của Việt Nam .

Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Việt Nam là đầu mối thông báo và hỏi đáp về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật theo thỏa thuận của TBT/WTO.

Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (STAMEQ) hiện tham gia với tư cách thành viên của 14 tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế và khu vực, bao gồm ISO, IEC, OIML, PASC, CGPM, APMP, APLMF, APO, APQP, GS1, ASEAN/ACCSQ, APEC/SCSC, ASEM, WTO/TBT. Khoảng 60% tiêu chuẩn quốc gia của Việt Nam đã hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, khu vực.

Nhiều tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) đã được xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn Quốc tế (ISO) và được chấp nhận hoàn toàn. Và cũng có nhiều TCVN tham chiếu các tiêu chuẩn chuyên ngành như các tiêu chuẩn về điện của IEC, các tiêu chuẩn kỹ thuật cơ khí của Nhật JIS, của Đức DIN… Ví dụ:

• TCVN ISO 9001:2015 hoàn toàn tương đương với ISO 9001:20151. Điều này có nghĩa là, các yêu cầu và quy định trong TCVN ISO 9001:2015 giống hệt như trong ISO 9001:20151. Tương tự, TCVN ISO 9000:2007 cũng hoàn toàn tương đương với ISO 9000:2005.
• TCVN ISO 14001:20152: Đây là tiêu chuẩn quốc gia được xây dựng trên cơ sở chấp nhận hoàn toàn tiêu chuẩn quốc tế ISO 14001 về hệ thống quản lý môi trường và được công bố vào năm 2015.

Trực thuộc STAMEQ, có bốn tổ chức chứng nhận sản phẩm: QUATEST1, QUATEST2, QUATEST3 và QUACERT (Trung tâm Chứng nhận Việt Nam).

QUACERT là Tổ chức Chứng nhận của STAMEQ. QUACERT cung cấp dịch vụ chứng nhận cho các tổ chức, cá nhân đã tuân thủ các tiêu chuẩn được quốc tế công nhận hoặc các thông số kỹ thuật khác bao gồm:

• Chứng nhận hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn quốc tế như ISO 9000, ISO 14000, OHSAS 18000, ISO 22000, HACCP, GMP, ISO 27001, ISO/TS 29001, ISO 50001.
• Chứng nhận sản phẩm (Quality Mark) theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), tiêu chuẩn nước ngoài (ASTM, JIS, GOST, GB), tiêu chuẩn khu vực (EN, CEN…) và tiêu chuẩn quốc tế (ISO, IEC).
• Chứng nhận thiết bị Điện – Điện tử theo ASEAN EE MRA.
• Chứng nhận sản phẩm đạt Quy chuẩn kỹ thuật (QCVN) theo Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam (nhãn CR).
• Chứng nhận VietGAP (Quy trình Thực hành Nông nghiệp Tốt của Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ban hành).
• Cung cấp dịch vụ kiểm tra chất lượng thức ăn chăn nuôi nhập khẩu theo ủy quyền của Bộ NN & PTNT.
• Cung cấp đào tạo chuyên môn về tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng.
• Cung cấp thanh tra thương mại.

QUACERT đã rút giấy chứng nhận JAS-ANZ (Hệ thống công nhận chung của Úc và New Zealand) kể từ ngày 8 tháng 5 năm 2018 đối với chương trình VQM-QUACERT dành cho chứng nhận Dấu chất lượng Việt Nam cho hệ thống quản lý và chương trình chứng nhận sản phẩm và của BoA cho hoạt động thử nghiệm phòng thí nghiệm.

So sánh Tiêu chuẩn Việt Nam-TCVN và Quy chuẩn Việt Nam-QCVN

TCVN và QCVN có một số điểm khác biệt cơ bản:

• Về bản chất: TCVN mang tính khuyến nghị, tự nguyện; QCVN mang tính bắt buộc.
• Về mục đích: TCVN nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm; QCVN nhằm bảo vệ người tiêu dùng.
• Về phạm vi: TCVN áp dụng rộng rãi; QCVN chỉ áp dụng đối với một số lĩnh vực nhất định.
• Về cơ quan ban hành: Cả tổ chức và cá nhân đều có thể ban hành TCVN; Chỉ có cơ quan nhà nước mới có thẩm quyền ban hành QCVN.
• Trong thương mại: Sản phẩm không đáp ứng TCVN vẫn được phép kinh doanh; Sản phẩm không đáp ứng QCVN sẽ bị cấm kinh doanh.

Như vậy, có thể thấy TCVN và QCVN có mối quan hệ bổ sung cho nhau. Việc tuân thủ cả hai sẽ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và xã hội.

Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật của Việt Nam

Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật số 68/2006/QH11 do Quốc hội ban hành ngày 29/06/2006. Bao gồm các nội dung chính sau:

• Quy định về hoạt động xây dựng, công bố và áp dụng tiêu chuẩn, bao gồm tiêu chuẩn quốc gia và tiêu chuẩn cơ sở.
• Quy định về hoạt động xây dựng, ban hành và áp dụng quy chuẩn kỹ thuật, bao gồm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và quy chuẩn kỹ thuật địa phương.
• Quy định về đánh giá sự phù hợp với tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.
• Quy định về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.
• Quy định về thanh tra, xử lý vi phạm, giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Nguồn tham khảo:

1. Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (STAMEQ): https://tcvn.gov.vn/
2. VIỆN TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG VIỆT NAM (VSQI): https://tieuchuan.vsqi.gov.vn/
3. https://www.trade.gov/country-commercial-guides/vietnam-standards-trade